ANLAŞMALI BOŞANMA

Anlaşmalı Boşanma Nedir?

Anlaşmalı boşanma, adından da anlaşılacağı üzere tarafların evlenmenin mâli sonuçları hakkında kendi aralarında anlaşmaya vardıkları bir boşanma türüdür. Nafaka da -gerek yoksulluk nafakası gerekse iştirak nafakası olsun- evlenmenin mali sonuçlarından birisidir. Bu sebeple bu konuda da tarafların kendi aralarında önceden anlaşmaları ve bu anlaşmanın bir protokole bağlanması gerekmektedir.

Boşanma sürecinin uzamaması adına evli çiftlerin bu hususu kendi aralarında kararlaştırarak bir uyuşmazlık konusu olmaktan çıkarması ve mahkemeye bundan sonra başvurması büyük önem taşımaktadır. Aksi takdirde mahkeme, tarafların maddi durumlarının araştırılması için ilgili mercilere yazı yazmak zorunda kalacak, o makamların araştırmayı sonuçlandırması, mahkemeye göndermesi, mahkemenin ileri bir tarihe davayı ertelemesi ve neticesinde tarafları yeniden çağırarak dinlemesi gibi durumlar ortaya çıkacağından dava süreci uzayabilecektir.

4721 sayılı Türk Medeni Kanununa göre boşanma davası iki şekilde açılabilir:

• Anlaşmalı boşanma, her iki tarafın boşanma ve boşanmanın sonuçları hakkında özgür iradeleriyle anlaşarak evlilik birliğini sona erdirmesidir.
• Anlaşmalı boşanma davası, en az 1 yıl süren evliliklerde, eşlerin birlikte başvurması ya da bir eşin diğerinin açtığı davayı kabul etmesi halinde söz konusu olan ve eşlerin, aralarında anlaşarak hazırladıkları Anlaşmalı Boşanma Protokolü ile müracaat ettikleri, genel itibariyle de her iki eşin dinlenilmesiyle tek celsede sonuçlanan boşanma davalarıdır.

 

Anlaşmalı Boşanma Protokolü nedir?

Anlaşmalı boşanma protokolü, boşanma davasında tarafların karşılıklı anlaşmalarını, hak ve yükümlülüklerini belirten yazılı bir belgedir. Anlaşmalı boşanma protokolü, tarafların boşanma davası sürecinde evlilik birliğinde elde edilen mallarının paylaşımı, nafaka, velayet, kişisel ilişki, ev eşyalarının paylaşımı gibi konularda mutabık kaldıkları hususları içerir. Anlaşmalı boşanma protokolü örneği anlaşmalı şekilde boşanacak çiftlerin hazırlaması gereken belgedir. Aslında bu protokolde, çiftlerin boşanmanın sonuçlarına dair anlaştıkları hususlar yazılır. Diğer bir ifadeyle anlaşmalı boşanma protokolü (boşanma protokolü), anlaşmalı boşanma davasında boşanmanın hukuki sonuçlarını düzenleyen ve her iki eş tarafından imzalanması gereken bir tür sözleşmedir. Anlaşmalı boşanma protokolü ile eşler çok kısa sürede boşanabilir.

 

Anlaşmalı Boşanma Protokolünde Neler Yazar?

TMK 166/3. madde uyarınca; “Evlilik en az bir yıl sürmüş ise, eşlerin birlikte başvurması ya da bir eşin diğerinin davasını kabul etmesi halinde, evlilik birliği temelinden sarsılmış sayılır. Bu halde boşanma kararı verilebilmesi için, hâkimin tarafları bizzat dinleyerek iradelerinin serbestçe açıklandığına kanaat getirmesi ve boşanmanın mali sonuçları ile çocukların durumu hususunda taraflarca kabul edilecek düzenlemeyi uygun bulması şarttır. Hakim, tarafların ve çocukların menfaatlerini göz önünde tutarak bu anlaşmada gerekli gördüğü değişiklikleri yapabilir. Bu değişikliklerin taraflarca da kabulü hâlinde boşanmaya hükmolunur. Bu halde tarafların ikrarları hakimi bağlamaz.” şeklindedir.

Duruşma sırasında hazır bulunan her iki eşte anlaşmalı boşanma protokolünü kayıtsız şartsız kabul etmelidir.

• Eşlerin anlaşmalı boşanma davasını kabul etmeleri,
• Anlaşmalı boşanma protokolünde; maddi tazimat, manevi tazminat, yoksulluk nafakası, çocukların velayeti; velayeti almayan eşin çocukla kişisel ilişkisi hususu kesinlikle yer almalıdır.
• Ziynet eşyalarına ilişkin hususlar.
• Mal rejimine dair konular.
• Anlaşma protokolü ile mal paylaşımı ve iştirak nafakası istenmemişse, ayrı dava ile istenebilir.
• Hakim velayet ile ilgili protokol hükmünü çocuğun üstün menfaatini gözeterek değiştirebilir. Hakimin değişikliğini kabul etmeyen eşler çekişmeli boşanma davası şeklinde davaya devam edebilirler.
• Ortak konuttaki eşyaların paylaşımı
• Kadının hangi soyadını kullanacağı,
• Çocuğun üstün yararını gözeten iştirak nafakası, velayet ve kişisel ilişki konuları boşanma protokolünde yer alsa dahi sonradan açılacak bir dava ile değiştirilebilir.
• Protokolü, anlaşmalı boşanma davasının kesinleşmesine kadar iptal edilebilir.
• Protokol maddeleri çok açık ve net olmalıdır. Zira, ancak protokolün hakim tarafından uygun bulunması halinde boşanma kararı verilebilir.
• Anlaşmalı boşanma protokolü mahkemenin kararına aynen geçmekle ilam haline gelir. Bu sebeple kesinleşmeden sonra bağlayıcılığı aynen mahkeme kararları gibidir.

Anlaşmalı boşanma davası açılması sürecinde taraflar kendi iradeleri ile boşanmak hususunda uzlaşmışlardır. Yine gerek ortak çocukların velayeti, gerek nafaka ve gerek mal paylaşımı gibi sair hususlar üzerinde bir mutabakata varmışlardır. Dahası bu mutabakatı birlikte hazırlamış oldukları bir protokole bağlamış ve birlikte imza altına almışlardır. Özetle hâkim bakımından çözüme kavuşturulması gereken birçok husus taraflarca çözüme kavuşturulmuştur. Bu yüzden bu davada hâkimin soracağı sorular bu temel çerçeve içerisinde söz konusu olacaktır. TMK 166’ nci maddesinin ilgili hükmü şu şekildedir:

“…Bu hâlde boşanma kararı verilebilmesi için, hâkimin tarafları bizzat dinleyerek iradelerinin serbestçe açıklandığına kanaat getirmesi ve boşanmanın malî sonuçları ile çocukların durumu hususunda taraflarca kabul edilecek düzenlemeyi uygun bulması şarttır. Hâkim, tarafların ve çocukların menfaatlerini göz önünde tutarak bu anlaşmada gerekli gördüğü değişiklikleri yapabilir. Bu değişikliklerin taraflarca da kabulü hâlinde boşanmaya hükmolunur. Bu hâlde tarafların ikrarlarının hâkimi bağlamayacağı hükmü uygulanmaz.”

 

Hakim Davada Taraflara Hangi Soruları Yöneltir?

Söz konusu yasal düzenleme çerçevesinde hâkimin taraflara şu soruları soracağı ifade edilebilir:

1. Dava dilekçesi ve ek protokolün taraflarca hazırlanıp hazırlanmadığı sorulur.
2. Bu protokolün içeriğinde yer alan hususların tarafların hür iradesi ile kabul edilip edilmediği sorulur.
3. Tarafların müşterek çocuklarının velayeti hususunda kendi aralarında belirledikleri şartları kabul edip etmedikleri sorulur.
4. (Eğer gerek görürse) belli maddeler hususunda tarafların neden bu şekilde bir düzenleme yaptıklarını sorabilir.

Örneğin taraflar çok düşük bir nafaka bedeli belirlemişlerse bu nafaka miktarının eşin ihtiyaçlarını karşılamaya yetip yetmeyeceği, nafaka yükümlüsünün ekonomik durumunun ne olduğunu vs. sorabilir.

5. Eğer hâkim söz konusu protokol üzerinde bir kısım değişiklikler yapmayı uygun görürse, bu değişikliklerin taraflarca uygun görülüp görülmediğini de soracaktır.

Anlaşmalı boşanma talebi ve boşanmanın mâli sonuçları ile çocukların durumunu düzenleyen bir protokolle mahkemeye başvuran çiftler, kendileri için belirlenmiş olan duruşma gününde mahkemede hazır bulunarak hakim huzurunda boşanma yönündeki hür iradelerini bizzat açıklarlar. Yukarıda da ifade edildiği üzere hâkim taraflarca hazırlanmış bulunan söz konusu protokolü aynen benimseyebileceği gibi, bu protokol üzerinde bir kısım değişiklikler yapma yetkisini de haizdir. Eğer hâkim bu protokol üzerinde bir kısım değişiklikler yaparsa tarafların da söz konusu değişikliklere razı olup olmadıklarının kendilerinden sorulması gerekir. Eğer taraflar bu değişikliklere razı olur ise hâkimin uygun görmesi ile birlikte haklarında boşanma kararı verilir. Ancak bu aşamada henüz gerekçeli karar hazırlanmamış olduğu için karar kesinleşmemiş, boşanma da gerçekleşmemiştir. Gerekçeli karar hazırlandıktan sonra taraflar söz konusu kararı tebellüğ ederek (kararın taraflara tebliğ edilmesi) herhangi bir kanun yoluna başvurmazlar ise karar kesinleşmiş ve boşanma gerçekleşmiş olacaktır.

Hâkim anlaşma planının da yer alan hususlar ile ilgili hakkaniyete uygun olarak müdahale edebilir. Bazen eşler bir an önce boşanalım duygusuyla hareket ederek tüm mal varlığını karşı tarafa bırakabilmektedirler. Bu husus hakkaniyete uygun olmadığından hâkim tarafından tekrardan incelenmesi gerekmektedir. Örneğin anlaşma metninde annenin ya da babanın çocuklarını bir daha göremeyeceği şeklindeki bir madde hakim tarafından hakkaniyete uygun değiştirilmesi gerekmektedir. Bu değişiklik sonrası oluşan yeni anlaşma metni taraflarca kabul edilmesi gerekmektedir.  Örneğin ev eşyalarının kimde kalacağı hususunda bir anlaşmazlık varsa artık anlaşmalı boşanma kararı verilemeyecek dava çekişmeli boşanma davası olarak devam edilecektir.

Maddi ve manevi tazminat ile nafaka miktarlarının ne kadar olacağı ev eşyalarının kimde kalacağı tarafların oturdukları evin kim de kalacağı gibi hususlar ayrıntılı bir şekilde anlaşma metninde yer alması gereklidir. Taraflar maddi ve manevi tazminat ile nafaka miktarlarını belirlemede özgürdürler. Örneğin bir eş eşime 130.000 TL manevi tazminat ödemeyi kabul ediyorum derse. Mahkeme bu miktarın az veya fazla olduğuna yönelik değerlendirme de bulunup bir değişikliğe gidemez. Hukuk yargılamalarında davacı tarafın istem ve sonucundan vazgeçmesi feragat olarak adlandırılır.

 

Feragat Mümkün müdür?

Çekişmesiz yargı kapsamında bir dava olarak görülen anlaşmalı boşanma davalarında da feragat mümkündür. Anlaşmalı boşanma davasından feragat edebilmek için davacı tarafın mahkemeye sunacağı bir dilekçe ile veya duruşma sırasında bu yöndeki beyanıyla davadan feragat edebilir. Söz konusu dava kesinleşinceye kadar feragat etmek mümkündür. Feragat ettikten sonra feragatten vazgeçmek mümkün değildir.

 

Anlaşmalı Boşanma Ne Kadar Sürede Sonuçlanır?

Eşler irade beyanlarını ortaya koyarak açıkça anlaşarak boşanmak istedikleri takdirde boşanma davası süreci de o denli kısalacaktır. Burada önemli olan boşanma protokolünün tarafların ortak iradesiyle hazırlanması, her madde üzerinde uzlaşmanın sağlanmış olmasıdır. Bu hususlarda bir sorun olmadığı takdirde dosya yoğunluğu az olan bir yer mahkemesinde dava açılarak yakın bir tarihe gün alınarak tek celsede tarafların boşanması sağlanabilir. Boşanma kararı verildikten sonra gerekçeli kararın taraflara tebliği sağlanır ve nihayet kesinleşme ile nüfus kayıtlarına boşanma kararı işlenecektir. Sonuç olarak anlaşmalı boşanma davasını 7 gün ile 45 gün arasında mahkemenin iş yoğunluğuna bağlı olarak tamamen sonuçlandırmak mümkündür. Tabi ki bu durum ancak bir avukat eliyle mümkündür. Avukat eliyle açılmayan davalarda 3 ay sonrasına gün verilecek, tebligatlar ve kesinleşme süreleri uzayıp gidecek ve tüm bu süreç belki de 6 ayı bulacaktır.

 

Anlaşmalı Boşanma Protokolü ile Boşanma Davası Açılması

Boşanma Dilekçesi Hazırlanması

• Taraflarca hazırlanan anlaşmalı boşanma dava dilekçesi, Aile Mahkemesine verilir.
• Dilekçe, tarafların kişisel bilgilerini, boşanma sebebini, müşterek çocukların velayetini, mal paylaşımını ve nafaka gibi konuları HMK’da belirtilen hususlar dikkate alınarak hazırlanır.
• Boşanma dilekçesinde, ek olarak sunulan anlaşmalı boşanma protokolüne atıf yaparak tarafların anlaşma şartlarını açıkça yazılmalıdır.

 

Anlaşmalı Boşanma Protokolü Hazırlanması

• Anlaşmalı boşanma protokolü, tarafların karşılıklı olarak anlaştıkları konuları detaylı bir şekilde yazılmalıdır. Alt tarafta anlaşmalı boşanma protokolü örnekleri vardır. Bunlardan yararlanabilirsiniz.
• Protokolde, mal paylaşımı, nafaka, velayet, aile konutu, ziynet eşyası ve tazminat gibi konular net bir şekilde düzenlenmelidir.
• Tarafların tüm bu hususlara ilişkin taleplerinin olup olmadığı belirtilmelidir. Talep yoksa da açıkça yazılmalıdır.

 

Aile Mahkemesine Başvuru

• Dilekçe ve protokol hazırlandıktan sonra, evlilik birliğinin bulunduğu yer aile mahkemesine başvurarak gerekli harç ve masrafları ödeyip davayı açabilirsiniz.
• Bu süreç sonunda size dava esas numarasını ve hangi mahkemede görüleceğini belirten bir evrak verilecektir.

 

Duruşma Günü ve Tensip Zaptı

• Aile mahkemesi tarafından tensip zaptı hazırlanacak ve taraflara duruşma günü tebliğ edilir.
• Tarafların duruşmada bizzat hazır bulunması gerekir.
• Boşanma avukatı ile çalışılması durumunda, en geç 1 ay içinde duruşma günü alınabilir.

 

Protokolün İncelenmesi

• Hakim duruşma öncesinde anlaşmalı boşanma protokolünü inceleyecek ve taraflara gerekirse düzeltmeler yapılması konusunda önerilerde bulunacaktır.
• Tarafların protokoldeki değişiklikleri kabul etmeleri durumunda boşanmaya karar verilebilir.
• Bu süreçte yerel yargılama kuralları ve kanun maddelerine uygunluğu sağlamak önemlidir.

 

Boşanma Kararının Kesinleşmesi ve Nüfus Müdürlüğüne Yazılması

• Aile mahkemesi tarafından anlaşmalı boşanma protokolüne göre verilen boşanma kararına karşı istinaf kanun yoluna gidilebilir. Fakat taraflar bu haktan vazgeçmeleri veya süresini geçirmeleri halinde boşanma kararı kesinleşir.
• Aile mahkemesi kararları kesinleştikten sonra hüküm ve sonuç doğurur. Bu nedenle istinaf hakkından feragat edilmesi önemlidir.
• Karar kesinleştikten sonra nüfus ve ilgili yerlere yazı yazılarak boşanma kararı işletilir.

 

Tek Celsede Boşanma

• Tek celsede boşanma halk arasında yaygın olarak kullanılan bir tabirdir. Tarafların tek celsede boşanması aslında açılan anlaşmalı boşanma davasının ön inceleme duruşmasında eksik tespit edilmez ise ve şartlar yerine getirilmişse söz konusu olur. Her anlaşmalı boşanma maalesef tek celsede boşanmayı sağlamamaktadır. Türk Medeni Kanunu madde 166’ da belirtilen anlaşmalı boşanmanın tüm şartlarının yerine getirilmesi ile boşanma tek duruşmada karara bağlanabilmektedir.

 

Anlaşmalı Boşanma Davas Çekişmeli Dava Olarak Devam Edebilir mi?

Hakim, eşlerin yapmış oldukları protokolü uygun bulmazsa bu protokole müdahale ederek, çeşitli değişiklikler yapılmasını önerir. Hakim, uygun gördüğü değişiklikleri eşlere dayatamaz, eşler anlaşmada yapılan değişiklikleri kabul ederlerse boşanmaya karar verebilir. Bununla birlikte eşlerin uzlaşamamaları halinde anlaşmalı boşanma talebi reddedilip taraflardan birinin talebi ile davaya çekişmeli boşanma davası olarak devam edecektir. Yargıtay’a göre eşler, boşanma kararının kesinleşmesine kadar her zaman tek taraflı irade beyanları ile boşanma protokolünden dönebilirler.